Wiedza historyczna o Wrocławiu jest bardzo interesująca, ponieważ ten, kto zna przeszłość, może z łatwością budować przyszłość. Dziś porozmawiamy o architektonicznej przeszłości starego wrocławskiego rynku, miejsca, w którym życie zawsze toczyło się pełną parą. Jak wyglądał stary rynek? Jak stał się centrum życia społecznego i gospodarczego miasta? O tym i nie tylko czytaj na wroclaw-future.eu.
Pierwszy etap: rozwój życia miejskiego na lewym brzegu Wrocławia
Wszystko zaczęło się około XIII wieku, kiedy Wrocław był małym, odizolowanym miastem rządzonym przez książąt. Nawiasem mówiąc, ciekawe informacje o tych władcach można znaleźć tutaj. Tak więc Henryk I Brodaty przejął planowanie i organizację życia w mieście. Od około 1214 do 1238 roku zapoczątkował rozwój życia miejskiego w lewobrzeżnej części miasta, która obecnie nosi nazwę Wrocław. Jego dzieło było kontynuowane przez jego następcę, Henryka II Pobożnego, który rządził w latach 1238-1241.
Henryk I zmonopolizował najważniejsze dochody związane z gospodarką towarowo-pieniężną, otrzymał od klasztoru kilka zajazdów, a w 1232 roku przeniósł jarmark z prawego brzegu Odry na lewy. Później nastąpiły wydarzenia, które doprowadziły do powstania starego wrocławskiego rynku, zwanego inaczej alter markt.
Za panowania Bolesława Łysego (po najeździe mongolskim w 1241 roku) został wydany drugi akt prawny regulujący kształt miasta. W tym czasie za centralną część Wrocławia uznawano rynek, który w XIII wieku nazwano „forum”, określeniem wywodzącym się z łaciny. Jednak już w połowie XIV wieku ukształtowała się nowa nazwa – „stary rynek”.
Drugi etap: kształtowanie roli placu
Pojawienie się pojęcia „rynek” datuje się na rok 1350, kiedy to uregulowano funkcję placu. Był on centrum życia społecznego i gospodarczego, a także siedzibą władz administracyjnych i sądowniczych. Były to najważniejsze budynki w ówczesnym Wrocławiu.
A co z budynkami komercyjnymi? One również stopniowo się pojawiały. Pierwszym z nich był Dom Kupiecki, w którym mieściły się kramy (sklepy handlowe lub kioski) sprzedające sukno, a dochód z nich trafiał do książęcego portfela. Istniały one od czasów Henryka Brodatego, czyli przed rokiem 1283. Kolejne wzmianki o izbach kupieckich można znaleźć w dokumentach z 1242 i 1266 roku. W 1273 roku książę Henryk IV zezwolił mieszczanom na wybudowanie 32 sklepów z pieczywem i dowolnej liczby sklepów obuwniczych.
W 1303 roku po raz pierwszy w źródłach pisanych wspomniano o sklepach piekarniczych, a w 1312 roku – o szewskich. W 1305 roku budynek, w którym cięto i sprzedawano sukno, nazwano domem kupieckim. Rzemieślnikom nakazywano kroić sukno wyłącznie we wrocławskich sukiennicach. Budynki te pierwotnie były drewniane, ale około początku XIV wieku został wzniesiony budynek murowany.
Trzeci etap: ekspansja handlowa napędza rozwój
W XV wieku miasto wzbogaciło się, wzrosła liczba jego mieszkańców, a także rozbudowano niektóre obiekty architektoniczne.
1481 (lub około) – wybudowano ratusz.
1515 – odnotowano, że warsztat sukienniczy został przeniesiony do budynku w pobliżu wschodniego wejścia do ratusza.
W 1521 roku rozpoczęto przebudowę budynku Małej Wagi, którą ukończono w 1522 roku. W rezultacie na parterze pojawiły się pomieszczenia, które później były wykorzystywane jako sklep, a następnie jako giełda. W 1541 roku wybudowano dom rybaka, a w 1549 roku do Sukiennic dobudowano nowy dach.
Style architektoniczne i późniejsze zmiany w zabudowie Rynku
W XVI wieku w architekturze nowo wznoszonych budynków rynkowych coraz częściej pojawiały się formy renesansowe. Jednak w średniowieczu dominowały cechy stylistyczne gotyku.
W połowie XIX wieku Wrocław stał się centrum przemysłu i handlu na całym Śląsku. Mieszczaństwo postanowiło radykalnie przekształcić Rynek. W 1821 roku wyburzono sukiennice. Od tego czasu budynki na środku rynku pełniły rolę reprezentacyjną i administracyjną. Kolejne budynki stawały się niepotrzebne i były wyburzane, a ostatnie zniszczenia przyniosła II wojna światowa, a zwłaszcza jej końcowy etap w 1945 roku.
Co wiadomo o najstarszym Rynku
Najwcześniejsza lokalizacja Rynku została wybrana bardzo racjonalnie – w lewobrzeżnej części Wrocławia, w południowo-zachodniej części dawnej dzielnicy rzemieślniczej, na niewielkim wzniesieniu, które pozwalało uniknąć zalewania przez wezbrane wody Odry. Przestronny prostokątny kształt placu o wymiarach około 207 x 172 metry sprzyjał dogodnemu handlowi. Krzyżowały się tu dwie główne drogi.
W południowo-zachodnim narożniku Rynek łączył się z pomocniczym Rynkiem Solnym, a w północno-zachodnim z terenem zajmowanym przez kościół św. Elżbiety, obok którego znajdował się cmentarz oraz domy sekwestrantów i przedstawicieli kościoła.
Południowo-wschodnią część rynku zajmował ratusz. Początkowo stał on osobno, od XIV wieku połączony był z zabudową handlową rynku środkowego, a od XV wieku sąsiadował z budynkiem huty kruszców. Centralną część placu zajmowały budynki handlowe o wymiarach około 112 x 84 m.
Znajdowały się tam kramy sukienne, płócienne, chlebowe i skórzane, kramy lniane, chmielnik, kramy rymarskie, siodlarskie i pasamoniczne (były różnej wielkości, ale konstrukcja była zazwyczaj drewniana). W zachodniej części rynku znajdował się osobny budynek Wielkiej Wagi, po południowo-zachodniej stronie, przed ratuszem, stała szubienica, a w południowo-wschodniej części rynku, naprzeciwko drugiego wejścia do ratusza, stał słup. Było też wiele mniejszych straganów, często tymczasowych. Sprzedawano w nich śledzie, sól, rękawiczki itp. W części północnej sprzedawano owoce i słodycze, odbywały się bazary i jarmarki. Część zachodnia była wykorzystywana na magazyny i rozładunek towarów, znajdowali się tam również handlarze zbożem.
Cechy charakterystyczne architektury i ciekawostki
Średniowieczny Rynek we Wrocławiu jest obecnie centralnym punktem strefy dla pieszych. Niegdyś był to jeden z największych rynków staromiejskich w Europie. Ratusz, który zdobił tutejszą architekturę, był największy w Polsce.
Ważne jest rozróżnienie pomiędzy Starym i Nowym Ratuszem. Stary Ratusz przez wiele lat był siedzibą władz miejskich i sądu. Tak było przed wybudowaniem w XIX wieku Nowego Ratusza, w którym do dziś mieści się urząd prezydenta Wrocławia i obraduje Rada Miejska. Stary Ratusz jest obecnie oddziałem Muzeum Miejskiego Wrocławia.
Mianem wrocławskiego Rynku określa się wszystkie elementy architektoniczne znajdujące się na jego terenie, a także budynki otaczające go ze wszystkich stron. Określenie granic niektórych nieruchomości w różnych okresach historycznych nie jest łatwe, ale powszechnie za Rynek uznaje się obszar ograniczony ulicami Ofiar Oświęcimskich, Szewską, Igielną i Kiełbaśniczą. W sumie obszar ten obejmuje 10 ulic.
Ciekawostki na temat wrocławskiego Rynku:
- Rynek zajmuje powierzchnię prawie 40 000 metrów kwadratowych i jest piątym co do wielkości w Polsce. Większe rynki znajdują się np. w Krakowie i Olecku.
- To właśnie na Rynku i w jego bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się duża liczba figurek krasnali. A nieopodal, za domkami Jasia i Małgosi, znajduje się wejście do podziemnego Królestwa Krasnali.
- Wokół wrocławskiego Rynku znajduje się około 60 kolorowych kamienic. Ich założycielami byli patrycjusze – zamożni mieszczanie.
- Inne ciekawe obiekty to pomnik komediopisarza Aleksandra Fredry i fontanna.
