Max Berg to wybitny architekt, który we Wrocławiu jest postacią kultową. Jest na przykład autorem projektu Hali Stulecia, wpisanej na listę dziedzictwa UNESCO. Ma na swoim koncie wiele innych projektów, które są częścią przyszłego Wrocławia. I to właśnie o nich będziemy dalej rozmawiać na stronie wroclaw-future.eu.
Hala Stulecia
Obecnie Hala Stulecia stała się ulubionym miejscem pielgrzymek miłośników architektury z całego świata. Pierwotnie nazywała się Halą Ludową. Została zbudowana w latach 1911-1913 z okazji Wystawy Stulecia na cześć zwycięstwa nad Napoleonem. W momencie budowy był to największy żelbetowy budynek na świecie. Jego poszczególne elementy były również charakterystyczne. Na przykład kopuła miała 67 metrów średnicy i 23 metry wysokości.
Oto kilka ważnych liczb związanych z Halą Stulecia:
- Wysokość – 42 m.
- Maksymalna szerokość wewnętrzna – 95 m.
- Dostępna powierzchnia to 14 metrów kwadratowych.
- Oprócz centralnej hali znajduje się 56 innych pomieszczeń i przestrzeni. Obejmują one przestrzenie wystawiennicze.
- Wnętrze może pomieścić do 10 tysięcy osób.
Tworząc to architektoniczne arcydzieło, Max Berg napotkał nieoczekiwaną trudność. Budowniczowie nie do końca ufali architektowi i jego obliczeniom. Przejawiało się to tym, że bali się usunąć szalunek, obawiając się, że konstrukcja się zawali. Berg wyszedł jednak z sytuacji z godnością – poprosił przypadkowego przechodnia o rozpoczęcie demontażu.
Hala przetrwała II wojnę światową niemal bez uszczerbku. I stała się jednym z najwybitniejszych dzieł architektury ubiegłego wieku, perłą wrocławskiego modernizmu znaną na całym świecie. O innych ważnych aspektach Hali Stulecia wspominaliśmy tutaj i tutaj.
Dawny szpital dziecięcy
Był to kompleks dwóch budynków powstałych w latach 1910-1911 na potrzeby miejskiego szpitala dziecięcego. Były one połączone przejściem.
Po II wojnie światowej, gdy szpital stał się własnością Akademii Medycznej, funkcjonowały w nim oddziały pediatryczne, przychodnie itp. W 2015 roku kliniki przeniosły się na ulicę Chałubińskiego, a budynek stał się własnością Politechniki Wrocławskiej, która go kupiła. Budynek został wyremontowany i wprowadzili się do niego studenci wydziałów matematycznego i medycznego.
Prywatny budynek architekta przy ulicy Kopernika 19
W Breslau, jak wówczas nazywał się Wrocław, Max Berg zamieszkał przy ulicy Kopernika 19 w dzielnicy Dąbie. Była to prawdziwa willa, wybudowana w 1876 roku według projektu Maxa Życzyna. Berg kupił ten budynek w 1910 roku i przebudował go w stylu angielskim, nieznacznie rozbudowując. Do budynku dobudował dodatkowe skrzydło z tarasem na dachu. Na parterze znajdowała się kuchnia z dostępem do piwnicy. Obsługa mieszkała na parterze, a architekt i jego żona zajmowali górną część budynku.
Podczas gdy architekt mieszkał w centrum Dolnego Śląska, prawie do końca przebywał w willi, którą tak pięknie urządził i udekorował dzięki swoim umiejętnościom zawodowym. Od stycznia 2014 roku na ogrodzeniu domu wisi tablica pamiątkowa, przypominająca o wybitnym architekcie, który wniósł znaczący wkład w wygląd miasta.
Wieżowce – niezrealizowany projekt
Berg był zafascynowany stylem gotyckim, ale na jego styl miał również wpływ ekspresjonizm. W jego stosunku do wieżowców można odnaleźć pewne sprzeczności. Z jednej strony podobały mu się amerykańskie miasta pełne ogromnych wieżowców, ale jednocześnie Max krytykował chaotyczny sposób, w jaki budowano je za oceanem.
W związku z tym architekt zaproponował dla Breslau kompromis – wzniesienie wysokich budynków w kilku najważniejszych punktach miasta. Jednocześnie w pobliżu musiały znajdować się skwery, zbiorniki wodne czy strefy przemysłowe. Chodziło o to, by pionowe obiekty współgrały z poziomymi obiektami i strefami.
Ogólnie rzecz biorąc, Berg był zapalonym urbanistą i opowiadał się za wyraźnym podziałem na strefy w przestrzeni miejskiej, co było typowe dla ówczesnych modernistów. Architekt nalegał, aby miasto tworzyło oddzielne strefy do pracy, wypoczynku i życia w zrównoważony sposób.
Na drodze do realizacji projektów pojawiły się problemy (niektóre budynki, według planów Berga, miały mieć nawet 40 pięter). W tamtym czasie nie istniały żadne przepisy regulujące budowę wieżowców. Berg potrzebował więc pozwolenia od pruskiego rządu centralnego, który musiał również opracować odpowiednie przepisy. Początkowo planowano, że pozwolenia będą wydawane na zasadzie odstępstwa od obowiązujących przepisów. Ostatecznie jednak władze województwa dolnośląskiego nie wyraziły zgody na budowę dużych wieżowców w mieście. Argumentowano to tym, że zasłoniłyby one panoramę Wrocławia.
Dawna łaźnia miejska
Kolejnym wyróżniającym się budynkiem Berga jest łaźnia miejska na rogu ulic Marii Curie-Skłodowskiej i Władysława Nehringa. Później stała się ona budynkiem usługowo-biurowym. W XX wieku mieściła się tam pizzeria.
Łaźnia została wybudowana w 1912 roku. Jest to dwuskrzydłowy budynek z zaokrąglonym narożnikiem. Oba skrzydła połączone są spiralnymi schodami. W budynku zastosowano nowoczesne rozwiązania techniczne: żelbetowa konstrukcja szkieletowa wypełniona jest cegłą, a klatka schodowa wykonana jest z prefabrykatów żelbetowych.
Portal drzwi wejściowych ma ciekawy design – przedstawia kobietę z dzieckiem na ręku, kąpiących się ludzi i poborcę podatkowego. W budynku znajdowały się również pokoje dla samotnych matek oraz biuro poborcy podatkowego.
Kaplica na cmentarzu przy ulicy Osobowickiej 59
Pierwsza kaplica pogrzebowa na cmentarzu miejskim przy ulicy Osobowickiej 59 pojawiła się w 1872 roku. Był to niewielki ceglany budynek zbudowany na ośmiokątnym planie w stylu neoromańsko-gotyckim według projektu mistrza Karla Kolbego.
Z czasem pojawiła się potrzeba budowy większej kaplicy. Została ona zaprojektowana przez Maxa Berga. Prace budowlane rozpoczęły się w maju 1920 roku, a budynek został ukończony pod koniec 1921 roku. Już w momencie powstania kaplica na cmentarzu Osobowickim uznawana była za nowatorską. Była integralnym obiektem artystycznym, jednym z pierwszych tego typu we Wrocławiu. Formę architektoniczną połączono z malarstwem i rzeźbą. Wewnątrz znajdowały się freski i witraże. Styl budynku nazywany jest po niemiecku Neues Bauen. Charakteryzuje się płaskim dachem, białą elewacją i ograniczoną plastyką, czyli minimalistyczną formą artystyczną bez nadmiaru elementów dekoracyjnych.
Kaplica do dziś pełni swoją pierwotną funkcję.
Kawiarnia Berg
Na skrzyżowaniu ulic Piotra Skargi i Podwale znajduje się kolejne dzieło Berga, zbudowane w 1910 roku. Wygląda dość skromnie – jako mały kiosk przy fosie. W piwnicy pierwotnie znajdowała się stacja dystrybucji gazu, a na parterze mleczarnia. Później był tu kiosk z gazetami i punkt ksero, a bliżej naszych czasów – kawiarnia w przedwojennym stylu.
W latach 2019-2020 odbyła się rekonstrukcja na dużą skalę pod nadzorem konserwatora zabytków. Obecnie znajdująca się tu kawiarnia Cafe Berg oferuje specjalnie paloną kawę, własne wypieki i śniadania.
Inne prace
Jeszcze kilka przykładów w skrócie.
Pierwszy to budynek liceum przy ulicy Świstackiego. Właściwie dobrze znana wrocławianom placówka edukacyjna powstała w 1948 roku w budynku szkoły dla dziewcząt. Berg był zaangażowany w powstanie pierwszego budynku, wzniesionego w latach 1909-1910. Zaprojektował jego fasadę.
Drugim przykładem jest to, że architekt pracował przy elektrowni wodnej na Odrze, zarówno północnej, jak i południowej.
