Od 1985 roku Unia Europejska przyznaje jednemu z miast strefy europejskiej status Europejskiej Stolicy Kultury. Celem tego wydarzenia jest zbliżenie Europejczyków w oparciu o jedność kulturową.
W 2016 roku Wrocław otrzymał ten honorowy tytuł. W styczniu 2016 roku odbyła się ceremonia otwarcia, której towarzyszył majestatyczny spektakl „Przebudzenie”. Wydarzeniu towarzyszył pochód „czterech duchów” symbolizujących podstawowe wartości Wrocławia. Duch powodzi oznacza zdolność mieszkańców miasta do przeciwstawienia się wodnemu żywiołowi. Duch odnowy – odnosi się do wydarzeń po II wojnie światowej, kiedy mieszkańcy miasta zjednoczyli się, aby stworzyć nowe społeczeństwo. Duch wielu religii – symbolizuje wielokulturowe dziedzictwo Wrocławia. Duch innowacji – pokazuje harmonijne współistnienie natury i osiągnięć technologicznych w mieście.
Program kulturalny obejmował ponad 1000 wydarzeń, a jednym z nich było otwarcie innowacyjnego Muzeum Pana Tadeusza poświęconego arcydziełu literackiemu Adama Mickiewicza. Muzeum jest częścią Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, informuje strona wroclaw-future.eu.
Podstawowe informacje o poemacie „Pan Tadeusz”
Poemat „Pan Tadeusz” to kamień węgielny polskiej literatury. Powstał w latach 1832-1834. Składa się z 12 części, wydarzenia rozgrywają się w ciągu 5 dni w 1811 roku i jednego dnia w 1812 roku.
Fabuła oparta jest na historii miłości pana Tadeusza i pani Zosi. W tle rozgrywają się wydarzenia militarne i polityczne, w tym powstanie mieszkańców przeciwko Rosjanom, którzy opanowali miasto. Poemat należy do nurtu ideowego romantyzmu, gdyż ściśle przeplata wątki miłosne, domowe, wojskowe i patriotyczne.
W latach 1870-tych rękopis przechowywany był we Lwowie w Bibliotece Ossolińskich, która w 1946 roku została przeniesiona do Wrocławia, ponieważ stanowiła jeden z najważniejszych zbiorów kultury polskiej.
Przesłanki do otwarcia Muzeum Pana Tadeusza
Główną ideą powstania muzeum był wpływ romantyzmu na polską samoidentyfikację i kulturę. Założyciele muzeum uważali, że romantyzm nadal pozostaje istotnym tematem do refleksji nad dziedzictwem narodowym i kształtowaniem się nowoczesnego społeczeństwa polskiego w XXI wieku. Przez ponad sto lat Polska walczyła o niepodległość, a nawet gdy ją uzyskiwała, była zmuszona do kontynuowania walki. Celem powstania muzeum jest pokazanie, w jaki sposób poemat „Pan Tadeusz” inspirował, motywował i tworzył podstawy do zrozumienia tradycji i współczesnego postrzegania polskiej historii i kultury. Ponadto przez kilka pokoleń poemat był symbolem narodowego wyzwolenia.
Tym samym założyciele starali się znaleźć nowoczesne podejście, aby przedstawić historię młodszemu pokoleniu w nowy sposób.
Główny eksponat i trzy stałe części wystawy
Jedyny kompletny rękopis eposu „Pan Tadeusz” jest głównym eksponatem muzeum. Przechowywany jest w specjalnej mahoniowej skrzyni ozdobionej kością słoniową.
Pierwsza część, „Rękopis Pana Tadeusza”, poświęcona jest historii powstania i losom tej wyjątkowej księgi. Tekst poematu przedstawiony jest w kilku różnych formatach. Każdemu tematowi towarzyszą odpowiednie cytaty z dzieła. W różnych zakątkach wystawy znajdują się dedykowane miejsca, w których można usłyszeć fragmenty „Pana Tadeusza”. Ponadto znajdują się tam zdigitalizowane fragmenty oryginalnego tekstu.
Oprócz samego rękopisu można poznać najważniejsze wydarzenia z życia Adama Mickiewicza, zobaczyć rzeczy osobiste pisarza, portrety jego rodziny i przyjaciół. Ponadto znajdują się tu setki innych rękopisów, rycin, rzeźb, przedmiotów gospodarstwa domowego i wiele innych. Wszystkiemu towarzyszą prezentacje multimedialne. Celem wystawy jest zaproszenie do dialogu o polskiej kulturze, historii i walce o niepodległość.
Druga część, „Misja: Polska”, cudownie oddzielona parową kurtyną, przedstawia romantyczną ideę wolności przeniesioną w czasy II wojny światowej. Poświęcona jest przedstawicielom innego pokolenia, które dorastało w wolnej Polsce, było wychowane na romantyzmie, wierzyło, że może cieszyć się życiem, ale zostało zmuszone do walki o niepodległość i suwerenność Polski. Wystawa prezentowana jest na przykładzie biografii Jana Nowaka-Jeziorańskiego i Władysława Bartoszewskiego. Wśród eksponatów znajdują się bezcenne dokumenty, dzieła sztuki, księgozbiory itp.
Dwie części muzeum działały od momentu jego powstania, a w 2021 roku została otwarta trzecia wystawa stała – „Pan Tadeusz Różewicz”. Bohater Pana Tadeusza jest oparty na prawdziwej postaci historycznej, Tadeuszu Rejtanie, który stanowczo sprzeciwiał się aneksji ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego i Rzeczypospolitej Obojga Narodów przez Imperium Rosyjskie. Ta część jest więc pomostem między wydarzeniami literackimi i historycznymi.
Innowacyjne technologie i działalność edukacyjna Muzeum Pana Tadeusza
Muzeum mieści się w zabytkowym budynku z XVII wieku, który nosi nazwę „Pod Złotym Słońcem”.
O zmierzchu tajemnicze cienie kobiet i mężczyzn zaczynają przesuwać się w oknach domu, jakby za chwilę miał rozpocząć się bal. W ten sposób, dzięki osiągnięciom technicznym, bohaterowie literaccy dzieła ożywają.
Zdigitalizowane części rękopisu można przewijać i powiększać na tyle, aby zobaczyć nawet włókna papieru. W tym celu specjalnie zaprojektowano interaktywne ekrany z grubym szkłem i elastycznym czujnikiem. Szkło ma grubość 12 mm i posiada 4 dodatkowe warstwy folii ochronnej. Nowa technologia w pełni spełnia europejskie wymagania i standardy bezpieczeństwa dla muzeów. W sumie muzeum posiada 44 ekrany dotykowe o różnych rozmiarach, które są umieszczone oddzielnie lub stanowią część konstrukcji niektórych ścian. Technologia multi-touch pozwala na maksymalnie 40 dotknięć, co umożliwia jednoczesne korzystanie z nich przez kilku zwiedzających.
Wystawa jest niepowtarzalnym widowiskiem i stwarza poczucie uczestnictwa w czymś niesamowitym. Nowoczesne technologie, w tym multimedia, pozwalają w atrakcyjny sposób zaprezentować tekst literacki. Jednocześnie wykorzystywane są metody gier, które pomagają lepiej poznać tematykę utworu. W ten sposób nowa wiedza może zostać przyswojona i opanowana w formie rozrywkowej.
Program edukacyjny i artystyczny oraz wydarzenia interdyscyplinarne przyczyniają się do poszerzania liczby wystaw. Muzeum Pana Tadeusza mieści nowoczesne wystawy multimedialne poświęcone europejskiemu i polskiemu romantyzmowi.
Kolekcja muzeum jest stale uzupełniana o książki, fotografie i obrazy od innych instytucji i prywatnych darczyńców. Jednym z nich był Andrzej Wajda, reżyser filmu o tym samym tytule. Ponadto muzeum honoruje opinię pozostawioną przez dramaturga: „…poruszył moje stare serce…”. Czasami jest ona wyświetlana bezpośrednio w sali z rękopisem. Pracownicy muzeum uważają, że film pomógł zwrócić uwagę młodych ludzi na dzieło.
Muzeum Pana Tadeusza prowadzi działalność naukową, m.in. bada wpływ dzieł literackich na społeczeństwo. W muzeum odbywają się konferencje, spotkania z twórcami i inne wydarzenia kulturalne.
Muzeum może pochwalić się własną księgarnią, w której miłośnicy dzieła mogą nabyć egzemplarz “Pana Tadeusza” lub jego tłumaczenia na angielski, niemiecki, włoski i inne języki. Znajdują się tam również prace poświęcone bohaterom walk wyzwoleńczych Janowi Nowakowi-Jeziorańskiemu i Władysławowi Bartoszewskiemu. Jest też sporo literatury dla dzieci.
Instytucja zajmuje pierwsze miejsce wśród muzeów w Polsce wyposażonych w nowoczesne technologie multimedialne. W 2019 roku Muzeum Pana Tadeusza zostało uhonorowane przez jury nagrodą Europejskiego Muzeum Roku. W ciągu pierwszych siedmiu lat istnienia muzeum odwiedziło ponad 300 tys. osób. Wiele z nich zauważa, że romantyczny kontekst pozostaje aktualny.
